α. Τραγούδια του χωριού μας
Του Κίτσου η Μάνα κάθονταν Του Κίτσου η μάνα κάθουνταν στην άκρη στο ποτάμι, Με το ποτάμι μάλωνε και το πετροβολούσε. «ποτάμι, για λιγόστεψε, ποτάμι γύρνα πίσω, για να περάσω αντίπερα, στα κλέφτικα λημέρια, πο’ ‘χουν οι κλέφτες συνοδό κι όλοι οι καπεταναίοι». Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν’ να τον κρεμάσουν. Χίλιοι τον παν’ από μπροστά και δύο χιλιάδες πίσω, Και ολοξωπίσω πήγαινεν η δόλια η μανούλα του. «Κίτσο μου, που είναι τα’ άρματα, που τα ‘χεις τα τσαπράζια, τις πέντε αράδες τα κουμπιά τα φλωροκαπνισμένα;» «Μάνα λωλή, μάνα τρελή, μάνα ξεμυαλισμένη, μάνα, δεν κλαις τα νιάτα μου, δεν κλαις την λεβεντιά μου, μόν’ κλαις τα ‘ρημα τα’ άρματα, τα ‘ρημα τα τσαπράζια;» <<Το ιστορικό αυτό τραγούδι γράφτηκε για τον Κίτσο Μπότσαρη όταν πιάστηκε απο τους τούρκους.Η Μάνα του Κίτσου βρίσκεται σε αδιέξοδο και μεσα στην αγωνία της μαλώνει και πετροβολάει το ποτάμι θεωρώντας το υπεύθυνο>>
Όλες οι Καπετάνισσες Όλες οι κα- όλες οι καπετάνισσες από το Κακοσούλι, <<Το ιστορικό αυτό τραγούδι αναφέρεται στη Λένω (Ελένη) κόρη του Κίτσου Μπότσαρη. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803 υπογράφτηκε συνθήκη ανάμεσα στους Σουλιώτες και στον Αλή Πασά. Με αυτή οι Σουλιώτες μπορούσαν να πάνε όπου ήθελαν. Ο Αλή πασάς όμως χάλασε τη συμφωνία και επιχείρησε να εξοντώσει τους Σουλιώτες. Η μια επιχείρηση ήταν προς το Ζάλογγο όπου ακολούθησε κι ο χορός με τις Σουλιώτισσες. Η άλλη ήταν προς το Βουλγαρέλι της Άρτας, όπου ο Κίτσος Μπότσαρης με 1148 Σουλιώτες κατέφυγε σ' ένα μοναστήρι των Αγράφων. Οι δυνάμεις του Αλή Πασά πολιόρκησαν τους Σουλιώτες τέσσερις μήνες. Τον Απρίλη όμως του 1804 οι Αλβανοί με προδοσία κατέλαβαν το μοναστήρι και κατέσφαξαν όλους όσους ήταν εκεί. Ζώθηκαν μονάχα 80 άνδρες και δύο γυναίκες. Η Λένω, που ήταν δεκαπέντε χρονών, πολέμησε στο μοναστήρι στο πλευρό του αδερφού της Γιαννάκη. Όταν όμως σκοτώθηκε ο αδερφός της, πήγε κοντά στο θείο της Νίκζα, που πολέμαγε στις όχθες του Αχελώου ποταμού και σκότωσε πολλούς Τούρκους. Περικυκλώθηκε όμως και προκειμένου να πιαστεί ζωντανή έπεσε στο ποτάμι και πνίγηκε>>.
β. βιβλία 1. Του Ναπολέον Αθαν. Οικονόμου,"ο χαλασμός των Μποτσαραίων στο Σέλτσο" Αθήνα 1965. 2. "Η μάχη του Σέλτσου - χαλασμός των Μποτσαραίων",Αδελφότητα Πηγιωτών Άρτας 1998 Αθανάσιος Αρκουμάνης. 3."Το ολοκαύτωμα των Σουλιωτών στο Σέλτσο", του Αριστείδη Γ. Σχισμένου Αθήνα 2004 εκδόσεις apiroshora
γ. βίντεο
δ. Φωτογραφείες
ε.Αφηγήσεις-Συνεντεύξεις
Του Γεωργίου Χρ. Γρέβια, Δασκάλου Στα προηγούμενα τεύχη του περιοδικού «ΓΡΕΒΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» έγραψα στο υπ’ αριθμ. 8 για τους κληρικούς μας και στο υπ’ αριθμ. 9 για τους δασκάλους του χωριού μας. Τώρα γράφω για την τρίτη εξουσία, δηλαδή για τους Προέδρους της Κοινότητάς μας και για τους Δημάρχους των Δήμων μας. Οι παλιοί λέγαν, ότι ο παπάς, ο δάσκαλος και ο πρόεδρος είναι οι Αρχές του χωριού. ΔΗΜΟΙ Ν. ΑΡΤΑΣ Μετά την απελευθέρωση 24-6-1881, το τμήμα της Ηπείρου, μέχρι τον Άραχθο ποταμό, αποτέλεσε το νομό Άρτας. Ο Νομός Άρτας χωρίστηκε σε 8 Δήμους: 1. Στο Δήμο Αρταίων 2. Στο Δήμο Πέτα 3. Στο Δήμο Ηρακλείας 4. Στο Δήμο Θεοδωρίας 5. Στο Δήμο Αγνάντων 6. Στο Δήμο Πραμάντων 7. Στο Δήμο Καλαρρυτών και 8. Στο Δήμο Τετραφυλίας με έδρα τη Βρεστενίτσα (το χωριό μας δηλ.) και αργότερα την Μπότση (Μεγαλόχαρη),στον οποίον υπάγονταν τα εξής οχτώ χωριά. Βρεστενίτσα (Πηγές), Μηλιανά, Σεκλίστα (Ελάτη), Βρατσίστα (Καστανιά), Μουσιούντα (Μεσούντα), Καταβόθρα (Αστροχώρι), Μπότση (Μεγαλόχαρη) και Σουμερού (Μεσόπυργο), με 4.500 κατοίκους. Τα χωριά του Δήμου Τετραφυλίας τα ονόμαζαν και Άνω Ραδοβίζια. ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ Στις 29-5-1883 έγιναν οι πρώτες δημοτικές εκλογές. Οι δήμαρχοι εκλέγονταν για τέσσερα χρόνια και είχαν σπουδαίες αρμοδιότητες. Ασχολούνταν με όλες τις δημοτικές υποθέσεις. Έκαναν εισήγηση για τον διορισμό του Αστυνόμου. Φρόντιζαν για την είσπραξη των φόρων. Ενδιαφέρονταν για την λειτουργία των δημοτικών σχολείων διορίζοντας ακόμα και τους δημοδιδασκάλους. Διόριζαν το δημοτικό προσωπικό. Ακόμα και για στρατιωτικές υποθέσεις είχαν αρμοδιότητα και για δικαστικές (επέλυαν τις μικροδιαφορές των δημοτών) κλπ. Στο δικό μας Δήμο Τετραφυλίας εκλέχτηκαν οι εξής Δήμαρχοι: Στην πρώτη τετραετία (29-5-1883) –μέσα στην παρένθεση γράφω την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών- στην τρίτη (7-7-1891), στην τέταρτη (10-9-1895), στην πέμπτη (5-9-1899) και στην έκτη (7-9-1903) εκλέχτηκε ο συγχωριανός μας Νικόλαος Δημ. Γρέβιας (Κολιό-Γρέβιας). Στη δεύτερη τετραετία (5-7-1887) ο Σωτήριος Κοσσυβάκης από τη Μπότση (Μεγαλόχαρη). Και στη έβδομη τετραετία (1-7-1907) ο Αθανάσιος Λάιος, από τη Σεκλίστα (Ελάτη), τον οποίο λόγω πρόωρου θανάτου, αντικατέστησε ο Ιωάννης Ψυλλιάς, από τα Μηλιανά. ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Με διάταγμα της Κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου στις 19-8-1912 καταργήθηκαν οι Δήμοι της Χώρας (πλην των πόλεων) και επομένως και ο δικός μας, ο Δήμος Τετραφυλίας, ο οποίος διαιρέθηκε σε οκτώ κοινότητες (Βρεστενίτσας, Μηλιανών, Σεκλίστας, Βρατσίστας, Μουσιούντας, Καταβόθρας, Μπότσης και Σουμερού). Η δική μας Κοινότητα Βρεστενίτσας αποτελούνταν από τους γνωστούς συνοικισμούς, όπως είναι και σήμερα. Αυτό βέβαια έγινε, γιατί τότε δεν υπήρχε συγκοινωνία, οι αποστάσεις ανάμεσα στα χωριά ήταν μακρινές και η ταλαιπωρία των δημοτών για να μεταβούν στην έδρα του Δήμου πολλή μεγάλη. ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΠΗΓΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1950 Στην περίοδο αυτή, από 19-9-1912, που συστήθηκαν οι Κοινότητες, μέχρι το 1950, το χωριό μας είχε τους εξής Προέδρους: Από 9-2-1914, οπότε έγιναν κι οι πρώτες εκλογές, μέχρι το 1933 εκλέγονταν Πρόεδροι τα παιδιά του Δημάρχου Τετραφυλίας Κολιού Γρέβια. Στο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα εκλέγονταν ο Αθανάσιος (Νάσιος) Νικ. Γρέβιας και σε μικρότερο διάστημα ο Γεώργιος Νικ. Γρέβιας και ο εγγονός του Δημάρχου Νικόλαος Δημ. Γρέβιας. Από το 1933-1936 κάθε χρόνο κι ένας από τους Νικόλαο (Νκολή) Αντωνάκη, Μήτσο Κοίλια, Γιαννακούλα Οικονόμου και Δημήτριο Μπάκα. Το 1936-38 ο Νικόλαος Δήμος, το 1938-39 ο Νικόλαος Κοίλιας, το 1939-43 ο Δημοσθένης Βασιλείου, το 1943-44 ο Νικόλαος Δημ. Γρέβιας, το 1945 ο Μήτσο Κοίλιας, το 1945-47 ο Νικ. Δημ. Γρέβιας, το 1947-1948 ο Γεώργιος Ν. Κοίλιας και το 1949-50 ο Ηλίας Ιωάν. Οικονόμου. ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΠΗΓΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1998 Στην περίοδο αυτή, δηλ. από το 1950 μέχρι το 1998, διατηρήθηκαν οι Κοινότητες. Η δική μας Κοινότητα διοικήθηκε από τους εξής Πρόεδρους, οι οποίοι εκλέγονταν κάθε τετραετία: Το 1951, όταν έγιναν οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές, Πρόεδρος εξελέγη ο Ηλίας Ιωαν. Οικονόμου μέχρι το 1955. Το 1955-59 εξελέγησαν και διοίκησαν το χωριό κατά σειράν τέσσερις Πρόεδροι, για ένα χρόνο ο καθένας: ο Αθανάσιος Αρκουμάνης, ο Χρήστος Κοίλιας, ο Ιωάννης Τσιρογιάννης και ο Δημήτριος Καλόγριας. Το 1959-64 ο Νικόλαος Κ. Μπάκας. Το 1964-68 ο Δημήτριος Καλόγριας. Το 1969-72 ο Γεώργιος Δημάτσας (διορισμένος από τη δικτατορική Κυβέρνηση). Το 1972-1974 ο Βασίλειος Καπερώνης (διορισμένος κι αυτός από την ίδια Κυβέρνηση). Το 1974-75 ο δάσκαλος Αλέξανδρος Θ. Οικονόμου (διορισμένος από την μεταπολίτευση). Το 1975-78 ο Θεοφάνης Γ. Αρκουμάνης Το 1978-94, τέσσερις τετραετίες, ο Βασίλειος Καπερώνης (εκλεγμένος Το 1994 μέχρι το 1998 ο Αθανάσιος Κ. Γρέβιας. Από το 1998 καταργούνται οι κοινότητες και συνενώνονται σε Δήμους. Η κοινότητά μας μαζί με τις κοινότητες Μηλιανών, Ελάτης, Καστανιάς, Αστροχωρίου, Μεγαλόχαρης και Μεσόπυργου συνενώθηκαν και αποτέλεσαν τον δήμο Τετραφυλίας, με έδρα το Αστροχώρι. Δηλαδή ο δήμος μας πήρε το ίδιο όνομα με τον παλιό Δήμο, από το 1881 μέχρι το 1912-13, μόνο που τώρα αποτελείται από ένα χωριό λιγότερο. Η Μεσούντα υπήχθη στο Δήμο Αθαμανίας. ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1998 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2010. Τον Οκτώβριο του 1998 έγιναν οι πρώτες δημοτικές εκλογές. Εξελέγη δήμαρχος ο συγχωριανός μας Αθανάσιος Κ. Γρέβιας. Στη δεύτερη τετραετία, τον Οκτώβριο του 2002 επίσης εξελέγη δήμαρχος ο Αθ. Κ. Γρέβιας. Και στην Τρίτη τετραετία εξελέγη δήμαρχος ο Αθ. Κ. Γρέβιας. Δυστυχώς όμως στις 15 Γενάρη του 2008 αιφνιδίως απεβίωσε ο Δήμαρχός μας και στη θέση του εξελέγη ο Μιχαήλ Δημ. Γκούζιας από τα Μηλιανά μέχρι το 2010. Το 2010 με το σχέδιο Καλλικράτης έγινε συνένωση των Δήμων και σ’ όλο το Ν. Άρτης έμειναν μόνο τέσσερις Δήμοι. Ο Δήμος Αρταίων, ο Δήμος Νικολάου Σκουφά, ο Δήμος Κεντρικών Τζουμέρκων και ο Δήμος Γεωργίου Καραϊσκάκη. Δηλαδή ο Δήμος Τετραφυλίας ενώθηκε με το Δήμο Καραϊσκάκη και Ηρακλείας και αποτέλεσε ένα Δήμο με την επωνυμία Δήμος Γ. Καραϊσκάκη, με έδρα την Άνω Καλεντίνη. Στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2010 δήμαρχος του Δήμου Γ. Καραϊσκάκη εξελέγη ο Δημήτριος Γαλλίκας από τα Μηλιανά. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι διοίκησαν τον τόπο μας, τους Δήμους μας, την Κοινότητά μας με κόπους, με δυσκολίες, χωρίς μεγάλη βοήθεια του Κράτους, με ανιδιοτέλεια και με αγάπη μεγάλη στους συγχωριανούς τους. Άνθρωποι χωρίς να έχουν πολλές γραμματικές γνώσεις οι περισσότεροι, αλλά με δυναμικότητα και ηγετικό κύρος κέρδιζαν τις εκλογές και πρόσφεραν το είναι τους για το καλό της πατρίδας μας. Ευχαριστίες λοιπόν και ευγνωμοσύνη οφείλουμε σε όλους αυτούς «τεθνεώτας και ζώντας» και ευχόμαστε «αιωνία η μνήμη» στους πρώτους και υγεία και δύναμη για συνέχιση του έργου τους στους δεύτερους. Γεώργιος Χρ. Γρέβιας Δάσκαλος Δημοσίευση: 7 Απριλίου 2014
Ο ρόλος του Χριστιανισμού στην περίοδο της Τουρκοκρατίας είναι γνωστός σε όλους. Εάν δεν υπήρχε ο Χριστιανισμός, ίσως σήμερα να μην υπήρχε και ελληνισμός. Καθόλην την περίοδο της τουρκοκρατίας λειτουργούσαν οι εκκλησίες και η προσφορά των ιερέων ήταν ανυπολόγιστη, γιατί πέρα από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, οι περισσότεροι ήταν και οι δάσκαλοι των μικρών μαθητών. Τα Ραδοβίζια εκκλησιαστικώς υπάγονταν στη Μητρόπολη Λαρίσης μέχρι το 1870. Κατόπιν υπήχθησαν στη Μητρόπολη Άρτης. Οι κάτοικοι του Ραδοβιζίου διακρίνονταν για τη μεγάλη τους θρησκευτική πίστη, καθώς και όλοι οι Έλληνες της εποχής εκείνης, γι’ αυτό κι έκτιζαν ναούς (εκκλησίες) παντού. Σ’ όλα τα χωριά του Ραδοβιζίου διατηρούνται παλιές εκκλησίες, αν και σήμερα, μερικές έχουν επισκευασθεί και άλλες έχουν κατεδαφισθεί και στη θέση τους ανηγέρθησαν καινούργιες εκ θεμελίων. Στο χωρίο μας διασώθηκαν μέχρι τις μέρες μας τρεις παλιές εκκλησίες. Στις Πηγές της Παναγίας μέχρι το 1949, οπότε στον εμφύλιο βομβαρδίστηκε και αργότερα κτίστηκε εκ θεμελίων, στο Στουρνάρι του Αγίου Νικολάου μέχρι το 1974, η οποία κατεδαφίστηκε από τους ίδιου τους ενορίτες για να χτιστεί καινούργια και στη Γρέβια του Αγίου Γεωργίου, η οποία επισκευάστηκε. Στον Άγιο Βασίλειο υπήρχε μια μικρότερη εκκλησία, η οποία επισκευάστηκε και αυτή. Πιο παλιά υπήρχαν κι άλλες πιο μικρές εκκλησίες, στα Χουτιανά, στον Αη-Λιά, στην Αγία Παρασκευή και στη Γρέβια (η Αγία Σοφία), οι οποίες καταστράφηκαν από διάφορες αιτίες. Οι κάτοικοι του χωριού μας ανήγειραν καινούργιες, εκτός από την Αγία-Σοφία, η οποία κατά πάσα πιθανότητα ήταν η αρχαιότερη και οπωσδήποτε ήταν Βυζαντινού ρυθμού, γιατί στα ερείπια της βρίσκαμε άφθονους πλίνθους και κεραμίδια (εκτός από πέτρες), υλικά με τα οποία κτίζονταν οι βυζαντινές εκκλησίες. Τελευταία κτίστηκε στη Γρέβια ο περίλαμπρος ναός της Παναγίας. Στο χωριό μας, τα χρόνια εκείνα, υπήρχαν δύο Ενορίες. Της Παναγίας στις Πηγές, που περιλάμβανε όλους τους συνοικισμούς από «Κακιά Μελίστρα» και πέρα και δεύτερη ενορία του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου μαζί. Από 27 Οκτωβρίου μέχρι 23 Απριλίου , γιορτή Αγίου Γεωργίου, ο ιερέας λειτουργούσε στη Γρέβια και από 24 Απριλίου μέχρι 26 Οκτωβρίου, γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στο Στουρνάρι, γιατί κατά τους θερινούς μήνες σχεδόν οι περισσότεροι Γρεβιώτες παραθέριζαν στο Στουρνάρι, όπου είχαν οικήματα και κτήματα. Στα Ραδοβίζια υπήρχαν πάντα εντόπιοι ιερείς, Βέβαια, μπορεί να μη διακρίνονταν για τη μεγάλη τους θεολογική μόρφωση, γιατί τότε δεν υπήρχαν εκκλησιαστικές σχολές, διακρίνονταν όμως για τη μεγάλη και αγνή πίστη. Επιτελούσαν το ιερό τους καθήκον χωρίς μισθό και μόνο οι κάτοικοι του χωριού τους πρόσφεραν λίγα δώρα από τα εισοδήματά τους. Ειδικότερα το χωρίο μας είχε πολλούς ιερείς. Από το συμβόλαιο αγοράς του χωριού μας το 1884 βλέπουμε ότι χωριανοί ιερείς ήσαν: Ο Παπαγεώργιος Οικονόμου, ο Παπακώστας Παπαδημητρίου, ο Παπακώστας Παπαγεωργίου, ο Παπαθανάσης Οικονόμου και ο Παπαγεώργιος Κακάβας. Στην περίοδο μέχρι το 1970 εξακολούθησαν στο χωριό μας να υπάρχουν δύο ενορίες. Στην πρώτη ενορία, των Πηγών, μέχρι το 1928 ιερουργούσε ο ιερέας παπα-Γιώργος Οικονόμου, ο πατέρας του δάσκαλου Μήτσου Οικονόμου. Τα επόμενα δύο χρόνια, από το 1928-30, λειτουργούσε με απόσπαση ο ιερέας παπα-Δημήτρης Παπακώστας (Γκούζιας) από τα Μηλιανά. Ύστερα στη δεκαετία του 30 μέχρι το 1943 εφημέρευε ο παπα-Σπύρος Ζαφείρης, ο πατέρας του σημερινού Μητροπολίτου Περιστερίου Χρυσοστόμου, ο επονομασθείς «Παπαφλέσσας» της Εθνικής Αντίστασης, γιατί έλαβε μέρος σ’ αυτή ως οπλαρχηγός του ΕΔΕΣ και πολέμησε ακόμα και στο Γοργοπόταμο, στην ανατίναξη της γέφυρας. Δυστυχώς, στις 13-12-1943, σε μια μάχη με τους Ελασίτες στα Μηλιανά Άρτας, φονεύθηκε, πέφτοντας θύμα του καταραμένου Εμφυλίου. Κατόπιν το 1949 χειροτονήθηκε ιερέας ο παπα-Γεώργιος Οικονόμου, πατέρας του δάσκαλου Χαρίλαου Οικονόμου και του καθηγητή Νικηφόρου Οικονόμου. Στην άλλη ενορία Γρέβιας-Στουρναρίου, όπου ο ιερέας λειτουργούσε εναλλάξ, όπως γράφω στην αρχή, μετά τον παπα-Γεώργη Κακάβα, λίγο μετά το 1900, ιερέας χειροτονήθηκε ο γιος του παπα-Δημήτρης Κακάβας και υπηρέτησε στην ενορία αυτή πάνω από 40 χρόνια. Έπειτα το 1940-41 ιερέας έγινε ο παπα-Μήτσιος Παπαδημητρίου, ο οποίος εφημέρευε στην ενορία αυτή πάνω από 30 χρόνια, ένας πανύψηλος και καλοκάγαθος άνθρωπος, που όλοι τον θυμόμαστε με σεβασμό και αγάπη. Μετά το 1950 στη δεύτερη ενορία, δηλ. Γρέβιας και Αγίου Νικολάου ο ιερέας λειτουργούσε εναλλάξ δηλ. μια Κυριακή στη Γρέβια και την άλλη Κυριακή σστο Στουρνάρι. Στη δεκαετία του 70 όμως ο Άγιος Νικόλαος έγινε ξεχωριστή ενορία κι αργότερα έγινε και η ενορία της Αγίας Παρασκευής στα Κονάτσα μαζί με του Αγίου Γεωργίου στα Τσερκούβιανα. Στις ενορίες αυτές ιερουργούσαν ιερείς από το χωριό μας και κατά διαστήματα μερικοί ξένοι. Λεπτομερώς από το 1950 μέχρι σήμερα στο χωριό μας υπηρέτησαν οι κάτωθι ιερείς: Στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου και αργότερα Παναγιάς στη Γρέβια: Επί πολλά έτη ο συγχωριανός μας παπα-Μήτσος Παπαδημητρίου, ο παπα-Δημήτρης Καράμπαλης από τα Κουκούλια και οι συγχωριανοί μας παπα-Αποστόλης Πριόβολος και παπα-Λάμπρος Αντωνάκης, ο οποίος υπηρετεί και σήμερα στην ενορία αυτή. Στον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου στο Στουρνάρι: Οι ίδιοι, ως άνω ιερείς, που υπηρέτησαν και στη Γρέβια και επιπλέον σήμερα υπηρετεί ο παπα-Νικόλας Γώγος από τα Μηλιανά. Στον Ι. Ν. Παναγίας στις Πηγές: Επί σειρά ετών υπηρέτησε ο παπα-Γεώργης Οικονόμου στη συνέχεια ο παπα-Βασίλης Γ. Καρακώστας, προερχόμενος από το Αστροχώρι, όπου υπηρέτησε επί πολλά έτη, ο παπα-Αποστόλης Πριόβολος, άπαντες συγχωριανοί μας και σήμερα υπηρετεί ο παπα-Γιάννης Μπαφατάκης από τη Μεγαλόχαρη. Στην ενορία Κονατσίων και Τσερκουβιάνων: Στη νέα αυτή ενορία υπηρέτησαν: ο παπα-Χαράλαμπος Γαλαζούλας από τη Μεσούντα και ο συγχωριανός μας παπα-Γεώργης Φώτος. Αυτοί λοιπόν οι ιερείς υπηρέτησαν στο χωρίο μας. Ιερείς συγχωριανοί μας σε ξένες ενορίες. Ιερείς από το χωρίο μας που υπηρέτησαν και υπηρετούν σε μακρινές ενορίες είναι οι εξής: ο παπα-Αντώνης Αντωνάκης και ο γιος του παπα-Λεωνίδας Αντωνάκης, ο παπα-Χρήστος Καλομπάτσος και ο αδελφός του παπα-Παναγιώτης Καλομπάτσος, ο παπα-Γιάννης Αντωνίου, άπαντες στη Θεσσαλία και σε ενορίες του Ν. Άρτας ο παπα-Κώστας Ηλία Οικονόμου στο Φωτεινό και ο παπα-Βασίλης Δημ. Καρακώστας στις Σελλάδες. Πέραν των ως άνω ιερέων, στο χωριό μας έχουν τις ρίζες τους και δύο Μητροπολίτες: Ο Μητροπολίτης Περιστερίου Χρυσόστομος από μέρος της μητρός του (γιος της Ευαγγελίας Γ. Κοίλια και του παπα-Σπύρου Ζαφείρη) και ο Μητροπολίτης Λαγκαδά Ιωάννης από μέρος του πατρός του (γιος του Χριστόφορου Θωμά Τασιά). Πρόκειται περί αξιολογότατων Ιερωμένων με βαθιές θεολογικές γνώσεις, μεγάλη χριστιανική πίστη, ρητορική δεινότητα στα κηρύγματά τους και υπέροχο κοινωνικό και εθνικό έργο. Από όλα τα γραφόμενά μου καταδεικνύεται ότι το χωριό μας ανέκαθεν είχε πάρα πολλούς κληρικούς, σταθερούς στην πίστη του Χριστού και στην παράδοση της ορθοδόξου εκκλησίας, οι οποίοι με ταπείνωση και απλότητα εκτελούσαν τα ιερά τους καθήκοντα και σε χαρές και σε λύπες (βαφτίσεις, ευχέλαια, γάμοι, κηδείες κλπ) πρόσφεραν στους χωριανούς με τα Ιερά Μυστήρια τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, συμμετέχοντες και αυτοί στις χαρές και στις λύπες τις δικές μας. Τους ευχαριστούμε για όλα αυτά και παρακαλούμε όλους τους εν ζωή ευρισκόμενους να προσεύχονται υπέρ υγείας, φωτίσεως και σωτηρίας όλων των συγχωριανών μας. ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΣΕΛΤΣΟΥ Εκείνο όμως, που έγινε ξακουστό σ’ όλη την Ελλάδα, ήταν το μοναστήρι του Σέλτσου. Κτισμένο το 1698 από δύο καπεταναίους «τον καπετάν Νικόλα» και «τον καπετάν Αποστόλη» σ’ ένα ερημικό μέρος του χωριού μας, έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην απελευθέρωση του τόπου μας, γιατί οι καλόγεροί του βοηθούσαν τα μέγιστα τους καπεταναίους και τους κλέφτες, παρέχοντες σε αυτούς τροφή, στέγη, αλλά και πολεμοφόδια, που είχαν κρυμμένα στις αποθήκες τους. Στο Σέλτσο όμως συνέβηκε ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός. Το Δεκέμβριο του 1803 κατέφυγαν εκεί οι Σουλιώτες (1148 ψυχές) με αρχηγούς το Νότη και Κίτσο Μπότσαρη κυνηγημένοι απ’ τον Αλή Πασά. Στο Σέλτσο εγκαταστάθηκαν και αντιστάθηκαν τέσσερις ολόκληρους μήνες. Δυστυχώς όμως τον Απρίλη του 1804 υπέκυψαν στην άνιση πάλη, γιατί τους επιτέθηκαν 8.000 Τουρκαλβανοί και θυσιάστηκαν εκατοντάδες ψυχές. Είναι λοιπόν το Σέλτσο τόπος ιερός, τόπος ιστορικός και κακώς η Πολιτεία δεν τον τίμησε, όπως θα έπρεπε να κάνει εδώ και 100 χρόνια, όταν ελευθερώθηκε ο τόπος μας. Ποτέ όμως δεν είναι αργά κι ελπίζουμε κάτι να κάνει έστω και στις μέρες μας. Το μοναστήρι του Σέλτσου όμως συνέχισε την προσφορά του. Σ’ όλες τις εξεγέρσεις βοηθούσε παντοιοτρόπως τους επαναστατημένους προγόνους μας, ιδίως δε στις επαναστάσεις 1854, 1866 και 1878. Μεγάλη μορφή των αγώνων της περιοχής μας (1866 και 1878) ήταν ο ηγούμενος της Μονής Σέλτσου ο συγχωριανός μας Νεόφυτος Ζήσης, ο οποίος έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων. Στο μοναστήρι αυτό στις 23 Αυγούστου γίνεται μεγάλη συνάθροιση (πανηγύρι) απ’ όλη την Ήπειρο για να προσκυνήσουμε την Παναγία και για να τιμήσουμε τους ηρωικούς Σουλιώτες.
Γεώργιος Χρ. Γρέβιας Δάσκαλος Δημοσίευση: 7 Απριλίου 2014
Γεωργίου Χρ. Γρέβια, δασκάλου Μέχρι την απελευθέρωση του τόπου μας δεν υπήρχαν συστηματικά σχολεία στα χωριά μας. Γι’ αυτό φώναζε ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός όταν επισκέπτονταν όλα τα χωριά της Δυτ, Ελλάδας και τα δικά μας, το 1775-79 περίπου. «Να στερεώνετε σχολεία… Το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους». Το έργο του δασκάλου το επιτελούσαν ιερείς, οι οποίοι μέσα στους ναούς μάθαιναν τα ελληνόπουλα λίγα γράμματα: ανάγνωση από τα εκκλησιαστικά βιβλία (σχολικά δεν υπήρχαν), λίγη αριθμητική, θρησκευτικούς και εκκλησιαστικούς ύμνους και προπαντός την ιστορία της πατρίδας μας, διατηρώντας τους έτσι άσβεστη την ελπίδα της ελευθερίας. Εκτός από τους ιερείς, δίδασκαν σε κάποιο σπίτι και ορισμένοι άνθρωποι, φωτισμένοι, που γνώριζαν περισσότερα γράμματα από τους άλλους κι αυτούς τους πλήρωναν οι ίδιοι οι χωριανοί συνήθως σε είδος ( σιτάρι, φασόλια, τυρί κλπ), γιατί τότε τα χρήματα ήταν δυσεύρετα. Μετά την απελευθέρωση του τόπου μας το 1881 στο χωριό μας, επί 40 ολόκληρα χρόνια, λειτουργούσε ένα Δημοτικό Σχολείο, αυτό της Βρεστενίτσας (Πηγών), το οποίο ιδρύθηκε το 1882. Στη δεκαετία του 1920 ιδρύθηκε και δεύτερο σχολείο στη Γρέβια και στη δεκαετία του 1930 και τρίτο στο Στουρνάρι (Άγιο Νικόλαο). Στο Δημοτικό Σχολείο Βρεστενίτσας επί 32 ολόκληρα χρόνια υπηρετούσε ο Κερκυραίος δάσκαλος Γεώργιος Πόππος (από το σχολ. έτος 1893-94 μέχρι το 1926-27). Πρώτος Πηγιώτης δάσκαλος διορίσθηκε ο Αθανάσιος Ιωαν, Οικονόμου, ο οποίος υπηρέτησε επί 35 ολόκληρα χρόνια στο Δημοτ. Σχολείο Πηγών (1928-63). Άλλος δάσκαλος, χωριανός μας, ο Δημήτριος Γ. Οικονόμου υπηρέτησε επί πολλά χρόνια στο Δημοτ. Σχολείο Γρέβιας και μερικά στο Δημ. Σχολ. Στουρναρίου, αλλά πέθανε πριν συνταξιοδοτηθεί (1949). Στο Δημοτ. Σχολείο Στουρναρίου υπηρέτησε ο Χρήστος Γ. Γρέβιας, ο πατέρας του γράφοντος αυτό το άρθρο, από το 1934 μέχρι το 1940, ο οποίος σε ηλικία 29 ετών (στις 30-11-1940) εφονεύθη στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 «Θυσιασθείς υπέρ πατρίδος» στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Επίσης ένας δάσκαλος, που υπηρέτησε πάνω από 25 χρόνια στο Δημοτ. Σχολείο Γρέβιας, ήταν ο Γεώργιος Ν. Παλαιοδήμος, από τη Λαγκάδα-Μηλιανών, κατοικούσε όμως στη Γρέβια και όσοι τον γνωρίσαμε και τον ζήσαμε, τον θεωρούσαμε συγχωριανό μας. Άλλοι χωριανοί μας δάσκαλοι, οι οποίοι δεν υπηρέτησαν στα σχολεία του χωριού μας, αλλά σε διάφορα σχολεία του Νομού, ήταν ο Λεωνίδας Αντωνάκης, ο Γεώργιος Δ. Κακάβας, ο Γεώργιος Ν. Αντωνάκης, ο Γεώργιος Θ. Τασιάς και ο Ιωάννης Γ. Οικονόμου. Ειδικότερα ο Γεώργιος Δ. Κακάβας υπηρέτησε στη Φιλιππιάδα Πρεβέζης επί σειρά ετών και ο Ιωάννης Γ. Οικονόμου στη Θεσσαλονίκη. Αυτοί λοιπόν ήταν οι χωριανοί μας δάσκαλοι μέχρι το 1950. Στα δύσκολά εκείνα χρόνια πρόσφεραν πάρα πολλά στο χωριό μας, γιατί δίδασκαν υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες, χωρίς διδακτήρια της προκοπής, δίχως τα απαραίτητα μέσα διδασκαλίας και σε πάρα πολύ μεγάλο αριθμό μαθητών. Εν τούτοις γενεές και γενεές μαθητών και μαθητριών (γιατί πλέον τα σχολεία έπαψαν να είναι μόνο Αρρένων, όπως στην περίοδο 1881-1912) έμαθαν τα πρώτα γράμματά τους απ’ τους δασκάλους αυτούς και πάρα πολλοί συγχωριανοί μας στη συνέχεια σταδιοδρόμησαν σε διάφορα επαγγέλματα. ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 1950 Στις αρχές τις δεκαετίας του 1960 ιδρύθηκαν άλλα τρία σχολεία, λόγω των πολλών συνοικισμών, του μεγάλου αριθμού μαθητών και μιας πολιτικής της τότε Κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου για μείωση του αριθμού των μαθητών ανά δάσκαλο και κατά συνέπεια βελτίωση της εκπαίδευσης (δηλ. από 40 εως 60 και 80 πολλές φορές ανά δάσκαλο να κατέβη στους 30 μαθητές). Έτσι συνολικά είχαμε: Το 3/θέσιο Δημ. Σχολ. Γρέβιας, το 2/θέσιο Γλυνίκων, το 1/θέσιο Στουρναρίου, το 2/θέσιο Πηγών, το 2/θέσιο Αγίου Βασιλείου (Κονατσίων) και το 1/θέσιο Χουτιανών. Δηλ. στο χωριό μας, κάθε σχολ. έτος, υπηρετούσαν 11 δάσκαλοι, χωριανοί και πολλοί ξένοι και στα σχολεία αυτά φοιτούσαν περίπου 300 μαθητές. Πιο κάτω γράφω τους δασκάλους, οι οποίοι υπηρετήσαν στα σχολεία του χωριού μας από το 1950 μέχρι σήμερα και τους συγχωριανούς και τους ξένους. Πολλοί όμως ξένοι υπηρέτησαν για μικρό χρονικό διάστημα, διότι προσπάθησαν να μετατεθούν σε σχολεία πλησίον της πόλεως Άρτας, γι’ αυτό και είναι πάρα πολλοί. Ίσως παραλείψω μερικούς από κακή πληροφόρηση και όχι από κάποια άλλη σκοπημότητα. Στο 3/θ Δημ. Σχολ. Γρέβιας: Γεώργιος Παλαιοδήμος, Βερονίκη Ζαβερδίνου, Πέτρος Χριστίδης, Ευριπίδης Κασσελούρης, Χρυσούλα Αναστασιάδου, Άννα Παππά, Παναγιώτης Μπουζάνης, Μαριάνθη Γκίζα, Απόστολος Κατσουράνης, Κων/νος Παπαγιάννης, Χρήστος Φλώρος, Βασιλική Κωτσίλα, Ευαγγελία Μπουραντά, Βασίλειος Γρέβιας, Γεωργία Πλακούτση, Κων/νιά Σταμάτη, Παναγιώτης Κουτσοκέρας, Λάμπρος Βασιλάκος, Ιωάννης Πατρούμπας, Ευαγγελή Ζήση, Αικατερίνη Κωστάκη, Βιργινία Κωστή, Νικόλαος Μανίκας, Δηήτριος Νούσιας, Παντελής Τσόγκας, Ανδρόνικος Μπάρμπας, Δημήτριος Κουτσουμελέας, Μαίρη Μανίκα, Γεώργιος Σοφ. Παλαιοδήμος, Αικατερίνη Κωνσταντή, Κων.νος Τσιαπλής, Θωμάς Χατζής, Αθανάσιος Μάνταλος, Νικόλαος Κοσμάς, Λεωνίδας Κωστής, Γεωργία Ράπτη, Κων/νος Γώγος, Μαρία Θεοδώρου, Όλγα Πότση, Ελένη Τσιτσιφύλλα, Μαρία Αθανάτου και για λίγο χρονικό διάστημα το 1966, ο προϊστάμενος του 6ου Γραφείου Πρωτ. Εκπαίδ. Ζωγράφου Αθηνών Αναστάσιος Οικονομίδης και ο Προϊστάμενος Διευθυντής Πρωτ. Εκπ. Ν. Άρτας συγχωριανός μας Αθανάσιος Κ. Βούλγαρης. Στο 2/θ. Δημ. Σχολ. Γλυνίκων: Θεόδωρος Ζολώτας, Επαμεινώντας Δήμος, Δημήτριος Πανταζής, Βασίλειος Δημουλάς, Χρυσάνθη Κόκκα, Βασίλειος Παπαϊωάννου, Δήμητρα Ματσίκα. Στο 1/θ. Δημ. Σχολ. Στουρναρίου: Γεώργιος Μαυρογιάννης, Βασίλειος Λαμπράκης, Παναγιώτης Βουκελάτος, Βασίλειος Βασιλείου, Μιχαήλ Ντούλας, Βασίλειος Γρέβιας, Χρήστος Τσίντζας, Βασίλειος Παπαγιάννης, Στυλιανός Αγγέλης, Εμμανουήλ Λύκκας, Αντώνιος Ζιώβας, Χρήστος Ντάλας, Λάμπρος Νίκου, Ιωάννης Πατρούμπας, Λάμπρος Βασιλάκος, Αθανασία Κουδούνα. Στο 2/θ. Δημ.Σχολ. Πηγών: Αθανάσιος Οικονόμου, Κων/νος Μηνάς, Χαρίκλεια Νάκου, Αρτεμισία Τσαούση, Αθανάσιος Στράτος, Αλέξανδρος Οικονόμου, Γαρουφαλιά Τριανταφύλλου, Φωτεινή Σφαλτού, Ιωάννης Πατρούμπας, Ευαγγελία Ζήση, Δημήτριος Κοντογιάννης, Ελένη Αδαμαλή, Δημ. Στεργιούλης, Ιωάννης Πρεβεζιάνος, Δημήτριος Δήμας, Μαίρη Καραγκούνη, Στο 2/θ. Δημ. Σχολ. Αγίου Βασιλείου (Κονατσίων): Πρώτος δάσκαλος ήταν ο Δημήτριος Τσούμας από το Πετρωτό, ο οποίος πληρώνονταν από τον βουλευτή Πέτρο Γαρουφαλιά, γιατί το σχολείο λειτουργούσε σαν Ιδιωτικό. Στη συνέχεια οι εξής: Σπυρίδων Σαπρίκης, Γιάννα Καλάκου, Δημοσθένης Στύλιος, Γεωργία Βάκκα, Γρηγόριος Λάπας, Πηνελόπη Κασσελούρη, Αλέξανδρος Οικονόμου, Ευάγγελος Δήμος, Απόστολος Παπαθανασίου, Ιωάννης Τσινέλος, Δημήτριος Γιαννάκης, Βασίλειος Χουλιάρας, Ιωάννης Πατρούμπας, Ευαγγελή Ζήση, Χρήστος Ευθυμίου, Ελένη Παπαδοπούλου, Γεώργιος Μουστακλής, Νικόλαος Μανίκας, Αθανάσιος Καρακώστας, Βασίλειος Σχωρτσανίτης, Δημήτριος Τσιαπλής, Παντελής Τσόγκας, Δημήτριος Ποζιός, Βασίλης Γκόγκος, Κων/νος Παλλατζής, Δημήτριος Σωτηρίου, Δημήτριος Γκιρεμέζης, Αλεξία Ρώϊμπα, Ζωή Γιώτσα. Στο 1θ. Δημ. Σχολ. Χουτιανών: Λειτούργησε λίγα χρόνια και μοναδικός δάσκαλος ήταν ο Δημήτριος Δήμος. Χωριανοί μας δάσκαλοι που δεν υπηρέτησαν στο χωριό μας: Γεώργιος Χρ. Γρέβιας, Γεώργιος Ηλ. Οικονόμου, Αντωνία Φώτου, Παναγιώτης Δ. Οικονόμου, Χαρίλαος Γ. Οικονόμου, Κων/νος Λουκά Βούλγαρης, Ελένη Ν. Βανάκα, Βασίλειος Χρ. Σακκάς, ο οποίος κατέλαβε και το ανώτατο αξίωμα του Δ/ντου Πρωτ. Εκπ/σης Δυτ. Αττικής, Αλεξάνδρα Β. Τσατσαρώνη, Ειρήνη Χρ. Σακκά, Κων/να Γ. Καπερώνη κλπ. Αν αναλογιστούμε από την απελευθέρωση του τόπου μας (1881) μέχρι το 1920 περίπου, στο χωριό μας υπήρχε μόνο ένα σχολείο και ένας δάσκαλος (Γ. Πόππος) και κατόπιν στη δεκαετία του 20 δύο σχολεία και δύο δάσκαλοι και στη δεκαετία του 30 και εντεύθεν τρία σχολεία και τρεις δάσκαλοι, διαβάζοντας δε πιο πάνω τα ονόματα των δεκάδων δασκάλων (πάνω από 100), που υπηρέτησαν στο χωριό μας μετά τον πόλεμο (1950) και ιδίως στις δεκαετίες του 60, του 70 και του 80 στα έξι σχολεία του χωριού μας, καταλαβαίνουμε ότι το ενδιαφέρον της πολιτείας για την παιδεία μεγάλωσε τα χρόνια αυτά. Γι’ αυτόν τον πρόσθετο λόγο έχουμε το ευχάριστο αποτέλεσμα, το χωριό μας να έχει εκατοντάδες επιστήμονες, δημόσιους υπαλλήλους, αξιωματικούς Στρατού και Σωμάτων Ασφαλείας και σχεδόν όλες οι οικογένειες να έχουν σπουδαγμένους ανθρώπους, πράγμα που δεν συνέβαινε στο απώτερο παρελθόν. Δυστυχώς σήμερα λόγω της μετανάστευσης των συγχωριανών μας αλλά και του υφιστάμενου δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας, (λιγότερα από 2 παιδιά η κάθε οικογένεια κατά μέσο όρο), συγκεντρώνονται στο Δημ. Σχολείο Γρέβιας, απ’ όλους τους συνοικισμούς του χωριού μας, μεταφερόμενοι με όχημα, λιγότεροι από 10 μαθητές, δηλ. το ένα τριακοστό (1/30) περίπου από ότι ήταν παλιά. Ο θεός να βάλει το χέρι του για να μην ερημωθεί τελείως το χωριό μας. Σημ: Το ιστόρημα αυτό έγινε και με τη βοήθεια του εξαδέλφου μου και συναδέλφου Βασιλείου Ηλία Γρέβια.
Δημοσίευση: 7 Απριλίου 2014
__________www.pigesartas.gr________ |
Τρίτη, 18 Μαρτίου 2025
|
|
Επισκέψεις:
Σχετικά | Copyright Apostolis 2007-2022 | powered by Konnos
|
|
